حق آموزش کودکان و برنامه ملی آ موزش برای همه

حق آموزش کودکان و برنامه ملی آ موزش برای همه

حق آموزش کودکان و برنامه ملی آ موزش برای همه


نویسنده: جواد یزدانی- مدیر دفتر آموزش برای همه

مقدمه در تعالیم دین مقدس اسلام و اصول اعلام شده در منشور ملل متحد و پیمان نامه های بین المللی، آزادی، عدالت، صلح و به رسمیت شناختن منزلت و حقوق مساوی برای انسان ها مورد تاکید قرار گرفته است و کشورهای مختلف جهان اعتقاد خود به حقوق اساسی بشر و منزلت و ارزش انسان را اعلام نموده و عزم خود را برای رشد اجتماعی و سطح زندگی بهتر انسان ها جهت دستیابی به حقوق برابر و منزلت انسانی مورد تاکید قرار داده اند.
    دستیابی به فرصت ها و امکانات آموزشی و پرورشی برابر برای کلیه شهروندان موجب آمادگی کودکان برای زندگی فردی و اجتماعی، رشد همه جانبه و هماهنگ شخصیت و فراهم نمودن زمینه های تحقق منزلت انسانی می شود. بر این اساس در دین مقدس اسلام، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و پیمان نامه های بین المللی بر حقوق کودک در دستیابی به آموزش تاکید شده است.
    بند 3 اصل سوم و اصل 30 قانون اساسی، دولت را موظف دانسته که امکان استفاده رایگان از آموزش و پرورش و تربیت بدنی را برای همگان تا پایان دوره متوسطه فراهم نماید.
    قانون تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و نوجوانان ایرانی مصوب 1353 مواد 5 و 6 دولت را مکلف کرده است امکان استفاده از تحصیل رایگان را برای کودکان فراهم آورد. همچنین در ماده 2، آموزش و پرورش را موظف می کند در مواردی که والدین از ثبت نام کودک سرباز می زنند، اقدامات قانونی به عمل آورد.
    در پیمان نامه حقوق کودک ماده 28 آمده است:
    کشورهای عضو، حق کودک را در برخورداری از آموزش به رسمیت می شناسند و برای دستیابی به این حق، به صورت تدریجی و برپایه ایجاد فرصت های برابر، به ویژه اقدامات زیر را معمول خواهند داشت:
    اجباری کردن و در دسترس قراردادن آموزش ابتدایی رایگان برای همه
    تشویق، ایجاد و گسترش انواع مختلف آموزش متوسطه، از جمله آموزش حرفه ای، فراهم کردن و قراردادن در دسترس همه کودکان، و به عمل آوردن اقدامات مقتضی از قبیل ارائه آموزش رایگان و اعطای کمک های مالی در صورت نیاز.
    به عمل آوردن و اقداماتی جهت تشویق به حضور منظم در مدارس و کاهش ترک تحصیل برخی از قوانین ایران برای دستیابی کودکان لازم التعلیم به آموزش عبارتند از:
    ماده 52 قانون برنامه چهارم توسعه
    اجباری کردن آموزش تا پایان دوره راهنمایی، به تناسب تامین امکانات و به تدریج در مناطقی که آموزش و پرورش اعلام می کند، به طوری که در پایان برنامه چهارم این امر محقق شود.
    آئین نامه اجباری کردن آموزش تا پایان دوره راهنمایی مصوب هیئت دولت، مورخ 2/5/1383
    ماده :2 وزارت آموزش و پرورش موظف است با همکاری شوراهای اسلامی شهر و روستا، افراد مشمول این آئین نامه را که از ادامه تحصیل بازمانده اند شناسایی و امکان ثبت نام و ادامه تحصیل آنها را فراهم نماید.
    برنامه آموزش برای همه و حق آموزش کودکان
    اولین کنفرانس آموزش برای همه )EFA( در سال 1990 م در جامتین تایلند به همت پنج سازمان بین المللی یوسنکو، یونیسف، صندوق جمعیت سازمان ملل، بانک جهانی و برنامه عمران ملل متحد، با حضور 160 کشور جهان با اهداف:
    1- گسترش سواد در جهان
    2- افزایش فرصت های یادگیری برای همگان
    3- بهبود کیفیت یادگیری
    برگزار شد. این گردهمایی یکی از مهمترین و اثرگذارترین گردهمایی های قرن گذشته درحوزه تعلیم و تربیت بوده است.
    در سال 2000 م گردهمایی دیگری با حمایت پنج سازمان مذکور و با حضور سران و وزیران آموزش و پرورش کشورهای مختلف جهان به منظور بررسی عملکرد کشورها طی ده سال گذشته و ترسیم چهارچوب عمل طی 15 سال آینده (2015م) در داکار سنگال تشکیل شد. اجلاس داکار منجر به صدور اعلامیه ای شد که براساس آن نمایندگان کشورهای مختلف شرکت کننده از جمله وزیر آموزش و پرورش وقت ایران، متعهد شدند با بسیج تمامی توان و امکانات خود، در راه دستیابی به اهداف این اعلامیه بکوشند به گونه ای که اهداف آن را تا سال 2015 م محقق نمایند. اهداف اجلاس داکار عبارتند از:
    1- افزایش و گسترش مراقبت و آموزش جامع در اوان کودکی به ویژه برای آسیب پذیرترین و محروم ترین کودکان
    2- دسترسی کلیه کودکان به ویژه دختران، اقلیت های قومی و کودکانی که در شرایط دشوار قرار دارند به آموزش ابتدایی اجباری و با کیفیت خوب
    3- تامین نیازهای یادگیری جوانان و بزرگسالان از طریق دسترسی برابر به یادگیری مناسب و مهارت های زندگی
    4- تحقق 50 درصد پیشرفت در سطح سواد بزرگسالان تا سال 2015 م به ویژه برای زنان و دسترسی برابر به آموزش پایه و مداوم برای همه بزرگسالان
    5- حذف نابرابری های جنسیتی در آموزش ابتدایی و راهنمایی تا سال 2005 و دستیابی به تساوی جنسیتی در آموزش و پرورش تا سال 2015 م
    6- بهبود تمام جنبه های کیفی آموزش و پرورش و تضمین اعتلای آن برای همه
    وزارت آموزش و پرورش به منظور پی گیری مصوبات اجلاس داکار گزارشی از کلیات برنامه آموزشی برای همه را به ریاست جمهور و هیئت دولت تقدیم نمود. نتیجه بررسی های هیئت دولت منجر به تصویب مصوبه ای شد که به موجب آن لحاظ نمودن برنامه آموزش برای همه در برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و ضرورت همکاری وزارتخانه ها و سازمان های ذی ربط در اجرای برنامه آموزش برای همه شد.
    برای عمل به تعهدات داکار در جمهوری اسلامی ایران دبیرخانه ستاد پی گیری برنامه آموزش برای همه در معاونت آموزش و پرورش عمومی تشکیل و تدوین سند ملی برنامه آموزش برای همه با مشارکت سایر بخش های آموزش و پرورش آغاز شد. برنامه جامع آموزش برای همه پس از تدوین نهایی در هیئت محترم وزیران طی مصوبه شماره 21933/31113 مورخ 25/7/83 تصویب و به سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و کلیه وزارتخانه ها و دستگاههای اجرائی برای هماهنگی لازم با وزارت آموزش و پرورش جهت اجرا ابلاغ شد.
    به منظور هماهنگی بین بخش های مختلف و نظارت بر تحقق اهداف پیش بینی شده در سند ملی برنامه آموزش برای همه، مدیریت آموزش برای همه در آذرماه 1383 تشکیل شد. کارشناسی های این مدیریت در قالب گروه های هدف زیر فعالیت می کنند:
    الف- آموزش پیش از دبستان
    ب- آموزش و پرورش ابتدایی
    ج- آموزش و پرورش راهنمایی تحصیلی
    د- آموزش و پرورش کودکان استثنایی
    ز- سوادآموزی و آموزش بزرگسالان
    ه- کودکان خارج از مدرسه
    جهت برنامه مدار کردن فعالیت های مرتبط با آموزش برای همه در حوزه های مختلف و استان های کشور و نظارت برنامه مدار بر فعالیت ها، برنامه عمل استانی آموزش برای همه در استان ها زیرنظر مدیریت آموزش برای همه تدوین و جهت اجرا در دستور کار استان ها قرار گرفت.
    برنامه آموزش برای همه و قانون برنامه چهارم توسعه
    اهداف سند ملی آموزش برای همه در قانون برنامه چهارم توسعه به ویژه فصل چهارم (توسعه مبتنی بر دانایی) مورد توجه قرار گرفته و جهت تحقق آن مواد و بندهای متعددی به تصویب رسیده است. در این مقاله بندهای الف، ب، و ی ماده 52 قانون برنامه چهارم به دلیل اهمیت آنها در تحقق اهداف سند ملی آموزش برای همه و توسعه مبتنی بر دانایی مورد بررسی قرار گرفته است.
    براساس ماده 52 قانون برنامه توسعه یافته، گسترش دانش، مهارت و ارتقای بهره وری سرمایه انسانی به ویژه دختران و توسعه کمی و کیفی آموزش عمومی، آن دسته از اقدام های ذیل که جنبه قانونگذاری ندارد را به انجام رساند. اقدام های مورد اشاره در این ماده شامل 16 بند است. در این مقاله سه بند ماده مذکور مورد بررسی قرار می گیرد.
    بند الف ماده 52 قانون برنامه چهارم: “ توسعه زمینه های لازم، برای اجرای برنامه آموزش برای همه”
    براساس این بند دولت موظف است زمینه های لازم برای تحقق اهداف برنامه آموزش برای همه را فراهم سازد. تحقق اهداف آموزش برای همه براساس پیش بینی های انجام گرفته در سند ملی آموزش برای همه، علاوه بر نیاز به پیش بینی منابع مادی و انسانی نیاز به مساعدت و همکاری بخش های مختلف درون سازمانی و برون سازمانی دارد. دفتر آ موزش برای همه در تلاشی همه جانبه درصدد است با بسیج کلیه امکانات و سازماندهی آنها بر مدار برنامه ملی آموزش برای همه موجب همسوشدن فعالیت ها در جهت اهداف برنامه آموزش برای همه و ارتقای بهره وری در این حوزه گردد. سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور با وقوف به اهمیت نقش اهداف برنامه آموزش برای همه در توسعه دانایی محور براساس چشم انداز 20 ساله کشور، منابع مالی جداگانه ای را پیش بینی نموده است که طی سال های آتی موجب تسهیل در تحقق اهداف برنامه خواهد شد.
    زمینه های تحقق اهداف برنامه ملی آموزش برای همه به منابع مادی و ا مکانات خلاصه نمی شود. ایجاد فرهنگ آموزش برای همه با مشارکت همگان در جامعه به طوری که در جامعه اسلامی همه مسئولان و مدیران در برابر فراهم نمودن شرایط مناسب و عادلانه برای جذب و نگهداری کودکان لازم التعلیم احساس مسئولیت نمایند. اندیشه فرابخشی در این حوزه و به کارگیری همه امکانات و ظرفیت ها در جهت تحقق اهداف آموزش برای همه نیاز امروز جامعه اسلامی ما برای رسیدن به چشم اندازهای 20 ساله جمهوری اسلامی ایران است.
    بند ب ماده 52 قانون برنامه چهارم: “اجباری کردن آموزش تا پایان دوره راهنمایی به تناسب تامین امکانات و به تدریج در مناطقی که آموزش و پرورش اعلام می کند، به طوری که در پایان برنامه چهارم این امر محقق گردد”.
    به منظور اجرای بند ب ماده 52 قانون برنامه توسعه، مدیریت هماهنگی و نظارت آموزش برای همه اقدام به تدوین آیین نامه اجرا بند ب با همکاری بخش های مرتبط به ویژه دفتر آموزش و پرورش ابتدایی و راهنمایی نمود و به هیئت دولت تقدیم کرد. براساس این آئین نامه استان های کشور باید تلاش نمایند امکانات و شرایط تحصیلی لازم برای تحصیل کودکان لازم التعلیم را تا پایان دوره راهنمایی فراهم سازند به طوری که تا پایان برنامه چهارم آئین نامه فوق در استان های سراسر کشور به اجرا درآید.
    در آئین نامه اجرایی بند ب ماده 52، قانون حقوق کودک مصوب مجلس شورای اسلامی، در برخورداری از امکانات و شرایط مناسب آموزشی، مورد تاکید قرار گرفته و تلاش گردیده است راهکارهای قانونی برای مرتفع نمودن موانع موجود ارائه شود. اجرای بند ب ماده 52 یکی از اهداف مهم و دیرینه برای پوشش تحصیلی کلیه کودکان لازم التعلیم در سراسر کشور می باشد.
    تحقق بند ب ماده 52 قانون برنامه چهارم توسعه نیاز به عزمی ملی دارد. فراهم نمودن زمینه های جذب و نگهداری کودکان لازم التعلیم به ویژه شناسایی و جذب کودکان لازم التعلیم خارج از مدرسه به نظام تعلیم و تربیت کشور، بدون همکاری کلیه مراجع مسئول اعم از شورای شهر و روستا، سازمان بهزیستی، سازمان ها و مناطق آموزش و پرورش استان ها و. . . ناممکن می باشد.
    اجرای بند ب ماده 52 قانون برنامه چهارم توسعه علاوه بر همکاری بخش های مختلف نیاز به فراهم نمودن بسترهای فرهنگی با همکاری متولیان فرهنگی جامعه مانند رسانه های عمومی (روزنامه ها، رادیو و تلویزیون و . . . ) ائمه جماعات روسای شوراهای شهر و روستا، معتمدین محلی، نویسندگان، فرهیختگان و . . . کشور به ویژه در مناطقی که از نظر پوشش تحصیلی پایین تر از میانگین کشوری می باشند، دارد.
    بند ی ماده 52 قانون برنامه چهارم: تدوین و اجرای طرح راهبردی سوادآموزی کشور، با درنظر گرفتن شرایط جغرافیایی، زیستی، اجتماعی و فرهنگی مناطق مختلف کشور، با رویکرد جلب مشارکت های مردمی و سازمان های غیر دولتی به طوری که تا پایان برنامه چهارم، با سوادی افراد حداقل زیر سی سال، به طور کامل تحقق یابد.
    آئین نامه اجرایی بند ی ماده 52 به همت سازمان نهضت سوادآموزی و همکاری مدیریت آموزش برای همه تدوین و در هیئت دولت به تصویب رسید. در آئین نامه مذکور راهکارهای مختلفی با رویکرد تشویقی برای ریشه کن کردن بی سوادی افراد زیر 40 سال محقق گردد. ریشه کن کردن بی سوادی در این گروه سنی به ویژه در مناطقی که از نظر پوشش تحصیلی پایین تر از میانگین کشوری هستند باید به دقت مورد مطالعه قرار گرفته و متناسب با شرایط منطقه ای راهکارهای لازم ارائه شود. در آئین نامه مذکور به منظور استفاده از ظرفیت ها و امکانات منطقه ای راهکارهای انعطاف پذیر متناسب با شرایط منطقه ای ارائه شده است.
    مدیریت آموزش برای همه به منظور تحقق بند ب و ی ماده 52 ، استان های کشور را در امر پوشش تحصیلی به سه گروه بالاتر از میانگین کشوری، برابر با میانگین کشوری و پایین تر از میانگین کشوری دسته بندی نموده است. هریک از استان ها باتوجه به جایگاه خود نسبت به میانگین کشوری، باید فعالیت های متفاوتی را در برنامه های آموزش برای همه استان خود پیش بینی و اجرا نمایند. مدیریت آموزش برای همه اقدام به توزیع اعتبارات بین استان ها براساس ملاک های توسعه نیافتگی، ضریب محرومیت و انجام فعالیت ها براساس اولویت ها نموده است.
    برنامه ملی آموزش برای همه به منظور تحقق اهداف برنامه استراتژی های زیر را مدنظر قرار داده است:
    1- تعهداتی قوی درسطح ملی و بین المللی برای برنامه آموزش برای همه
    2- پیوند سیاست های آموزش برای همه با راهبردهای از میان برداشتن فقر و پیشبرد توسعه
    3- دخالت و مشارکت متعهدانه جامعه مدنی در تنظیم، اجرا و نظارت بر راهبردهای توسعه آموزشی
    4- رهبری و مدیریت آموزشی پاسخگو، مشارکت آمیز و مسئولیت پذیر
    5- توجه به ترویج تفاهم متقابل، مدارا و پرهیز از خشونت و نزاع در تنظیم برنامه های آموزشی
    6- برابر جنسیتی و تغییر نگرش ها، ارزش ها و رویه های جنسیت گرایانه
    7- اجرای برنامه های آموزشی برای مبارزه با ایدز
    8- ایجاد محیط های آموزشی امن وسالم و توزیع عادلانه امکانات
    امید است با تلاش و همت کلیه دولت مردان و متولیان تعلیم و تربیت کشور اهداف برنامه ملی آموزش برای همه محقق گردد و به زودی شاهد حضور کلیه کودکان لازم التعلیم در مدارس و برپایی جشن های ریشه کن کردن بیسوادی در استان های کشور باشیم.
    
    
    جواد یزدانی- مدیر دفتر آموزش برای همه
    
 روزنامه رسالت، شماره 5858 به تاریخ 19/2/85، صفحه 19 (فرهنگی